Καθήκοντα Συνοχής και Καθήκοντα Σύγκρουσης

του Φίλιππου Νικολόπουλου

Δρα Κοινωνιολογίας, 

Α/τή Καθηγητή Παν/μίου Ινδιανάπολης 

και Uindy Athens

Μετά τις εκλογές της 17ης Ιουνίου σχηματίστηκε δεξιά κυβέρνηση μνημονιακής πολιτικής με τη στήριξη του ΠΑΣΟΚ και της ΔΗΜΑΡ. Και ναι μεν η συνεργασία Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ αναμενόταν, η στάση όμως της ΔΗΜΑΡ και προσωπικά του Φώτη Κουβέλη προκάλεσε απορία και  απογοήτευση. Η στάση της εκθέτει δυστυχώς, ένα τμήμα, τουλάχιστον, των δυνάμεων της λεγόμενης "Ανανεωτικής Αριστεράς", γι' αυτό και δίκαια πολλά στελέχη της αντέδρασαν στην απόφαση του προέδρου της να στηρίξει το κυβερνητικό σχήμα.

Η Ν.Δ. και το ΠΑΣΟΚ σχημάτιζαν κυβέρνηση και χωρίς τη ΔΗΜΑΡ, ενώ ο ίδιος ο Φώτης Κουβέλης (ανακόλουθος τώρα πια) δήλωνε προεκλογικά σε όλους τους τόνους ότι δεν πρόκειται να δώσει "αριστερό άλλοθι στην κοινή κυβέρνηση Ν.Δ. - ΠΑΣΟΚ". Μήπως δικαιώνονται όσοι, χρόνια τώρα, υποψιαζόντουσαν ότι ένα μέρος, τουλάχιστον, του λεγόμενου "ανανεωτικού αριστερού χώρου" (περιλαμβανομένων και κύκλων του παλιού ΚΚΕεσ.) σε κρίσιμες στιγμές έσπευδε να παίξει το παιχνίδι  του υπάρχοντος συστήματος;

Ως αξιωματική αντιπολίτευση, λοιπόν, ο ΣΥΡΙΖΑ έχει τεράστια ευθύνη, τώρα πια, όχι μόνο από πλευράς  αντίδρασης και αντίστασης ενάντια στην ασφυκτική πολιτική των μνημονίων και γενικότερα της νεοφιλελεύθερης λαίλαπας, αλλά και από πλευράς διαφύλαξης συνοχής και παραπέρα ενίσχυσης του ανανεωτικού και σύγχρονου στοιχείου του χώρου της Ριζοσπαστικής Αριστεράς.

Στη συζήτηση για τις προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησης ο πρωθυπουργός (“με τη βοήθεια του Θεού"…) τόλμησε να παρουσιάσει εαυτόν ως εκφραστή του δήθεν "νέου", ενώ τον ΣΥΡΙΖΑ ως εμμένοντα σε "παλιές συνταγές" και στο "ξεπερασμένο κρατισμό". Είχε τη θρασύτητα ,αυτός ο άλλος ανακόλουθος (τι έλεγε το Νοέμβρη του 2011 και τι υπέγραψε τον Φεβρουάριο του 2012!), να παρουσιάσει το εύλογο ενδιαφέρον για την προστασία του δημόσιου τομέα της οικονομίας και τη δημόσια περιουσία ως δήθεν "απειλή" και "κρατισμό".

Βέβαια  τα λεγόμενα και τα δήθεν επιχειρήματα του κ. Σαμαρά εύκολα αποδομούνται και ανατρέπονται, διότι δεν έχουν βάθος, δεν ανταποκρίνονται  στα πρόσφατα δεδομένα των οικονομικών εξελίξεων (ακόμη και μεγιστάνες του πλούτου, όπως π.χ. ο G. Soros, παραδέχονται ότι ο νεοφιλελευθερισμός απέτυχε!), ο ίδιος ο υποστηρικτής τους βρίθει από αντιφάσεις και παλινωδίες (για να μην αναφέρουμε πώς κινήθηκε το 1993) και, απ' ότι φαίνεται, δε διαθέτει τις απαιτούμενε γνώσεις.

Και σ' αυτό το σημείο ακριβώς προκύπτει ένα πρώτο καθήκον θεωρητικής συνοχής από πλευράς ΣΥΡΙΖΑ. Η εμβέλεια και η συνοχή των επιχειρημάτων όχι μόνο κατά τον κ. Σαμαρά, αλλά και όλης της αντιφατικής μνημονιακής συγκυβέρνησης, πρέπει καθημερινά να ενισχύεται και να εμπλουτίζεται με σκοπό το ξεσκέπασμα του πραγματικού περιεχομένου  της πολιτικής της και των παραπλανητικών λόγων της. Τα περιθώρια γι' αυτό είναι μεγάλα, απλώς απαιτούνται  έξυπνες επιθετικές παρεμβάσεις  με  σύγχρονα θεωρητικά και ιδεολογικά όπλα, ορθολογικές αναδράσεις και  ενιαία διατύπωση πολιτικού λόγου (χωρίς βέβαια να αποκλείεται ο πλουραλισμός των απόψεων, που πρέπει όμως να μη συγχέεται με την ενιαία φωνή του κόμματος, ξεκάθαρη προς τα "μέσα" και προς τα "έξω"). Ήδη τα πρώτα βήματα είναι θετικά πάνω στη βάση που έθεσε ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ: "Θα τους ταράξουμε στη νομιμότητα".

Μάλιστα, ως προς αυτό, θα πρότεινα να αξιοποιηθεί τόσο το ίδρυμα "Νίκος Πουλατζάς", όσο και ένα τμήμα θεωρίας που θα μπορούσε να εργάζεται μ' ένα τρόπο συστηματικό και εξειδικευμένο.

Ευρύτερα απαιτείται συντονισμός των "συνιστωσών", ώστε να μη δίνεται επ' ουδενί λόγω μία εικόνα διασπαστικής πολυφωνίας, που δε συνάδει με το ρόλο μιας υπεύθυνης μαχητικής αντιπολίτευσης, που ενεργεί ως "πολιορκητικός κριός". Η απόφαση για δημιουργία ενιαίου κομματικού οργανισμού είναι ορθή, αλλά πρέπει να υλοποιηθεί με μεγάλη προσοχή, με συναινετικό πνεύμα και χωρίς βεβιασμένες κινήσεις, ακριβώς για να προληφθούν ενδεχόμενες αντιδράσεις κάποιων ευαίσθητων ομάδων και συναγωνιστών.

Επίσης ένα πολύ μεγάλο μέτωπο συνεργασιών και συγκλίσεων ανοίγεται με άλλες σοσιαλιστικές και προοδευτικές πολιτικές δυνάμεις του Ευρωπαϊκού Νότου που σαφώς αντιτίθενται στην ασφυκτική δημοσιονομική πολιτική  της Γερμανίας και στο απάνθρωπο πρόγραμμα λιτότητας. Πρέπει να καταδειχθεί επαρκώς ότι το πρόβλημα δεν είναι μόνο της Ελλάδας ή της Πορτογαλίας ή της Ιρλανδίας, αλλά είναι βαθύ δομικό ολόκληρου του παγκο­σμιο­ποιημένου καπιταλισμού σε σχέση κυρίως με την επιμονή των μεγάλων κέντρων συσσώρευσης χρηματοοικονομικής ισχύος να παράγουν αμείωτα κέρδος. Απλώς, στους πιο αδύναμους κρίκους της παγκοσμιοποιημένης καπιταλιστικής αλυσίδας τα προβλήματα φαίνονται περισσότερο. Έτσι και στην προτεινόμενη λύση των τελευταίων πρέπει να ξεκαθαριστεί η οπτική της προσέγγισης: απ' την πλευρά του κεφαλαίου ή απ' την πλευρά του εργαζόμενου; Δεν υπάρχουν καθαρά "ουδέτερες συνταγές". Η ταξική παράμετρος πάντα είναι παρούσα συνδεδεμένη με την τάση του κεφαλαίου (γενικά) ν' αντισταθμίζει την πτωτική τάση κέρδους του, εκμεταλλευόμενο την υπεραξία της εργασίας και τις χαμηλές τιμές πώλησης πρώτων υλών και φυσικού πλούτου (που πολλές φορές επιτυγχάνονται και με εξαναγκασμό κρατών και κυβερνήσεων).

Σ' αυτό το μέτωπο των πλατιών συνεργασιών θέση έχουν και φωνές απ' τον Ευρωπαϊκό Βορρά ή ακόμη και απ' τις ΗΠΑ (μη ξεχνούμε τους υποστηρικτές ακόμη και τώρα του πνεύματος του "New Deal" του Φραγκλίνου Ρούσβελτ). Η παρούσα βέβαια ταξική παράμετρος δεν αίρει την ανάγκη συνεκτικών συμμαχιών πάνω στη βάση ενός ελάχιστου προγράμματος σύγκλισης, που θα προσδιορίζεται μ' ευρύτερα κοινωνικά κριτήρια. Υπάρχουν συγκλίνοντα κριτήρια που γίνονται αποδεκτά και  από πολιτικές δυνάμεις που την υπόθεση της κοινωνικής δικαιοσύνης την προσεγγίζουν όχι απολκειστικά  μαρξιστικά.  Ακόμη κι η τελευταία ικμάδα του πεδίου των δυνατοτήτων αυτών των δυνάμεων πρέπει συστηματικά ν' αξιοποιείται, διαφορετικά πέφτουμε σε κοντόφθαλμες πολιτικές, που δε συνάδουν με το ανανεωτικό στοιχείο της Ριζοσπαστικής Αριστεράς.

Αντίστοιχα με τον τρόπο σκέψης που αναπτύξαμε παραπάνω, πρέπει να προσεγγίσουμε το μεγάλο ζήτημα των συμμαχιών και των συνεκτικών της δεσμών μέσα στην ίδια την Ελληνική κοινωνία, στην οποία το μικροαστικό στοιχείο και τα στρώματα των εργαζομένων που δεν ανήκουν στον δευτερογενή τομέα παραγωγής κυριαρχούν. Η ταξική παράμετρος στην ανάλυση δεν αίρει κάποιο διαταξικό στοιχείο στη διαμόρφωση συμμαχιών, που σκοπεύουν στην ανατροπή κατεστημένων και άδικων καταστάσεων (αυτό εξ άλλου το είδαμε και στο οικολογικό κίνημα).

Απ' την άλλη, το μέτωπο των συγκρούσεων πρέπει να είναι ξεκάθαρο και σωστά οριοθετημένο. Δεν είναι μόνο τα μνημόνια αλλά και οι πανίσχυροι χρηματοοικονομικοί και χρηματοπιστωτικοί κύκλοι που βρίσκονται πίσω από αυτά. Είναι η οικονομική επεκτατικότητα της Γερμανίας και  ευρύτερα του μητροπολιτικού καπιταλιστικού κέντρου με τους ντόπιους οικονομικούς και πολιτικούς τους βραχίονες (το πώς "στήθηκαν" αυτοί οι βραχίονες αποτελεί μακρά ιστορία). Είναι η αμείωτη συσσώρευση χρηματοοικονομικής ισχύος σε βάρος μικρών κρατών κι εθνών, αλλά και εκατομμύρια πολιτών, είναι και μια επιφανειακή κουλτούρα υπερκατανάλωσης, θεάματος και "life style" που έχει αναπτυχθεί με τη βοήθεια εξελιγμένων χειραγωγικών μηχανισμών του παγκόσμιου καπιταλισμού (γι' αυτό και τεράστια η "κοινωνιολογική" ευθύνη του μητροπολητικού καπιταλιστικού κέντρου": αφού βυθίσει κράτη και πολίτες στην υπερχρέωση με την ώθηση της υπερκατανάλωσης,των πολεμικών αγορών και άλλων έργων που δεν ανταποκρίνονται στις αναπτυξιακές δυνατότητες και προτεραιότητες τους,αφου βυθίσει κράτη και πολίτες γενικότερα σ' ένα τρόπο ζωής, στον οποίο κυριαρχεί το χυδαίο υλικό μέγεθος, στη  συνέχεια "ζητάει τα ρέστα" σχετικά με το έλλειμμα και το δημόσιο χρέος!).

Συνεπώς μέσα στα καθήκοντα σύγκρουσης του μαχόμενου ριζοσπαστικού αριστερού χώρου είναι και η εξουδετέρωση ενός αντιπάλου που διαφεύγει κάπως "αόρατος” Είναι είναι η αταλάντευτη προσπάθεια για   μια συστηματική αποδυνάμωση ενός αξιακού συστήματος (που θέλει να ταυτίσει ολόκληρη την κοινωνία με την "αγοραία" κατάσταση) και η επιβολή ενός άλλου (δεν είναι μόνο ιδεολογία, είναι κάτι πολιτιστικά βαθύτερο)που αίρει το προηγούμενο.

Είναι καθήκον, λοιπόν, πέραν οτιδήποτε άλλου, και η ύψωση μιας ηθικής ασπίδας διαρκούς κοινωνικής αλληλεγγύης και συντροφικότητας, που θα αποτελεί αποτελεσματικό ανάχωμα στην αυξανόμενη γάγγραινα της ιδιοτέλειας και του καταστρεπτικού ατομικισμού, απόλυτα συνδεδεμένου με το πνεύμα του νεοφιλελευθερισμού.