Η ΛΑΤΡΕΙΑ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ
«Η λατρεία των αγίων αποτελεί τον βασικότερο ίσως τομέα της παραδοσιακής θρησκευτικής Συμπεριφοράς του ελληνικού λαού, γύρω από τον οποίο πολλά έχουν γραφεί κατά το παρελθόν.
Στις μορφές των χριστιανών αγίων ο καθημερινός άνθρωπος αποδίδει τα ίδια χαρακτηριστικά και τις ίδιες ιδιότητες που απέδιδε και ο αρχαίος Έλληνας στους θεούς και τους ήρωές του, αφού ανά τους αιώνες στον ελληνικό χώρο είχαμε σχεδόν όμοιες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες, που δικαιολογούσαν την κίνηση και του πνευματικού εποικοδομήματος στους ρυθμούς της μακράς διάρκειας. Στα φαινόμενα αυτά οφείλονται και οι λεγόμενες προχριστιανικές επιβιώσεις στα ζητήματα της λαϊκής λατρείας, τις οποίες ο λαογράφος βλέπει και σήμερα ζωντανές στην λατρεία των αγίων, κατά την ελληνική παραδοσιακή καθημερινότητα.
Θα πρέπει ίσως εδώ να πούμε ότι οι πρώτοι πατέρες της Εκκλησίας, κατά τα πρώιμα βυζαντινά χρόνια, επισήμαναν τις επιβιώσεις αυτές της αρχαίας λατρείας στην καθημερινή χριστιανική λατρευτική πρακτική της εποχής τους και θέλησαν να τις καταργήσουν. Συνάντησαν όμως σθεναρή αντίσταση από τον λαό, που εννοούσε να κρατήσει τα έθιμά του, αποδίδοντάς τα πλέον στα ιερά πρόσωπα της νέας του θρησκείας, γι’ αυτό και σε δεύτερη φάση επιχείρησαν να δώσουν χριστιανικό επικάλυμμα στις αρχαίες λαϊκές συνήθειες. Ανάμεσα στους δύο αυτούς πόλους, τις αρχαίες δηλαδή αναμνήσεις και την ορθόδοξη χριστιανική πραγματικότητα, κινείται η λαϊκή λατρεία των αγίων στον ελληνικό παραδοσιακό πολιτισμό.
Στις αγροτικές και κτηνοτροφικές παραδοσιακές κοινωνίες οι άνθρωποι, επειδή δεν διέθεταν τεχνολογικές δυνατότητες και τρόπους παρέμβασης στην φύση για να προστατεύσουν ή να εξασφαλίσουν τη σοδειά από την οποία ήταν εξαρτημένο το μέλλον τους και η επιβίωση της οικογένειας και της κοινότητάς τους, κατέφευγαν στην θρησκεία και την μαγεία, που ουσιαστικά αποτελούσαν τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος, για να προστατευθούν ή να στηριχθούν ψυχολογικά. Οι τάσεις αυτές απεικονίζονται και στην ελληνική λατρεία των αγίων, που συχνά συνδέεται άμεσα με την παραγωγή των αγαθών, όπου οι ιδιότητες που αποδίδονται σε κάθε άγιο σχετίζονται άμεσα και με την χρονική περίοδο κατά την οποία έχει ορισθεί η γιορτή του.
[…]
Πρέπει επίσης να αναφερθεί ότι μετά τη δεκαετία 1970-80 παρατηρείται μια έντονη λατρεία των λεγομένων νεοφανών αγίων, όσων δηλαδή έζησαν στο πρόσφατο παρελθόν, και των οποίων η αγιότητα αναγνωρίστηκε σχετικά πρόσφατα. Το συνηθισμένο κριτήριο για την καθιέρωση της λατρείας των αγίων αυτών είναι η παράδοση για τη θαυματουργική δράση τους, η οποία προσελκύει όλο και περισσότερους πιστούς, με αποτέλεσμα να χτίζονται ναοί και να δημιουργούνται σχετικά προσκυνήματα. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του αγίου Νεκταρίου, ο οποίος πέθανε στις αρχές του 20ού αιώνα, και με κέντρο το νησί της Αίγινας, όπου ήταν το μοναστήρι του, η λατρεία του διαδόθηκε σε ολόκληρο τον ελληνικό χώρο.
Το ίδιο ισχύει και για τον άγιο Εφραίμ, με κέντρο της λατρείας του το μοναστήρι της Νέας Μάκρης, στην Αττική, αλλά και για τους αγίους Ραφαήλ, Νικόλαο και Ειρήνη στη Λέσβο, των οποίων τα λείψανα ανακαλύφθηκαν […]στα μέσα του 20ού αιώνα, […] με αποτέλεσμα το μοναστήρι που χτίστηκε πάνω από τον τάφο τους να έχει εξελιχθεί σε πανελλήνιο προσκύνημα, αλλά και σε κέντρο προσκυνηματικών εκδρομών ορθοδόξων χριστιανών απ’ όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης. Σε κάθε περίπτωση, είναι η προσδοκία του θαύματος και η ελπίδα θαυματουργικής ίασης που σπρώχνει τους ανθρώπους να συγκεντρώνονται στα προσκυνηματικά αυτά κέντρα.»
Μ. Γ. ΒΑΡΒΟΓΛΗΣ
Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου