Η μεγάλη νίκη της ΕΔΑ 11η Μαΐου 1958 αποτελεί, βέβαια, μία από τις ημερομηνίες-ορόσημο για τη μεταπολεμική ελληνική Αριστερά...

Πώς κάλυψε η «Αυγή» τις εκλογές του 1958

και τη μεγάλη νίκη της ΕΔΑ

Ημ. δημοσίευσης: 17/06/2012 - εφημερίδα "Η ΑΥΓΗ"

• next

«Έλληνες και Ελληνίδες, γκρεμίστε με την ψήφο σας το καθεστώς της υποτέλειας, σώστε στην πατρίδα από τον πυρηνικό όλεθρο».

Του ΣΤΡΑΤΗ ΜΠΟΥΡΝΑΖΟΥ

Την προεκλογική εβδομάδα, ο καμβάς της εφημερίδας στήνεται πάνω σε τέσσερις άξονες, που κυριαρχούν στα πρωτοσέλιδα. Ο πρώτος είναι η προβολή των θέσεων της ΕΔΑ. Ο δεύτερος η αρθρογραφία ευρύτερων προσωπικοτήτων υπέρ της ΕΔΑ. Ο τρίτος είναι οι καταγγελίες, από όλη την Ελλάδα, για τα κρούσματα βίας, απειλών, τρομοκράτησης εναντίον στελεχών και υποψηφίων. Και ο τέταρτος άξονας είναι, βέβαια, τα ρεπορτάζ από τις μεγάλες προεκλογικές συγκεντρώσεις που πραγματοποιούνται σε όλη τη χώρα.

Η 11η Μαΐου 1958 αποτελεί, βέβαια, μία από τις ημερομηνίες-ορόσημο για τη μεταπολεμική ελληνική Αριστερά. Ως γνωστόν, με ποσοστό 25%, η ΕΔΑ σημειώνει, λίγα χρόνια μετά το τέλος του Εμφυλίου, μια πρωτοφανή εκλογική επιτυχία και αναδεικνύεται αξιωματική αντιπολίτευση. Όσο και αν η κατάσταση (πολιτικά, κοινωνικά, διεθνώς) είναι πολύ διαφορετική, οι συνειρμοί και οι συσχετίσεις με την 6η Μαΐου 2012 είναι αναπόφευκτοι - το διαπιστώνουμε στις καθημερινές μας κουβέντες όλο το τελευταίο διάστημα. Παρά τις διαφορές, κοινά στοιχεία είναι σίγουρο ότι βρίσκουμε - από τη λυσσαλέα επίθεση εναντίον της Αριστεράς μέχρι το κλίμα ευφορίας και λύτρωσης που πυροδοτεί για ευρείες μάζες η (εν πολλοίς απροσδόκητη) νίκη της Αριστεράς, τότε και τώρα. Έχει μεγάλο ενδιαφέρον να δούμε πώς κάλυψε η «Αυγή» την προεκλογική εκστρατεία, τις εκλογές και τη μεγάλη νίκη της ΕΔΑ. Ένα απλό ξεφύλλισμα των σελίδων της αναδεικνύει έναν μεγάλο πλούτο αρθρογραφίας, σκίτσων, ειδήσεων, ομοιότητες, συγκλίσεις και διαφορές - αξίζει πραγματικά να το κάνει κανείς (το αρχείο των παλιών φύλλων της «Αυγής» απόκειται στα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας και είναι προσιτό σε όλους). Στο σημείωμα που ακολουθεί, προσπαθούμε να δώσουμε μερικά βασικά στοιχεία, σαν οδηγό περισσότερο, για το πώς κάλυψε η εφημερίδα τη μεγάλη αυτή στιγμή.

Η προεκλογική εβδομάδα: τα προμηνύματα της νίκης

Την προεκλογική εβδομάδα, ο καμβάς της εφημερίδας στήνεται πάνω σε τέσσερις άξονες, που κυριαρχούν στα πρωτοσέλιδα. Ο πρώτος είναι η προβολή των θέσεων της ΕΔΑ. Ο δεύτερος η αρθρογραφία ευρύτερων προσωπικοτήτων υπέρ της ΕΔΑ. Ο τρίτος είναι οι καταγγελίες, από όλη την Ελλάδα, για τα κρούσματα βίας, απειλών, τρομοκράτησης εναντίον στελεχών και υποψηφίων. Και ο τέταρτος άξονας είναι, βέβαια, τα ρεπορτάζ από τις μεγάλες προεκλογικές συγκεντρώσεις που πραγματοποιούνται σε όλη τη χώρα.

Το πρόγραμμα της ΕΔΑ. Όσον αφορά το πρόγραμμα της ΕΔΑ, κυριαρχούν ζητήματα όπως η εθνική κυριαρχία και ανεξαρτησία (με έμφαση στο Κυπριακό), η ειρήνη και ο αφοπλισμός (με έμφαση στη μη εγκατάσταση αμερικανικών βάσεων στην Ελλάδα) ο εκδημοκρατισμός και το σταμάτημα των διώξεων, η παραγωγική ανάπτυξη της χώρας, η κατάργηση της ευνοιοκρατίας, η κοινωνική πρόνοια. Επίσης, συναντάμε εκτενείς αναφορές στον αγροτικό κόσμο και στο αίτημα της αναστολής των αγροτικών χρεών, παράλληλα με προτάσεις για την ανασυγκρότηση της υπαίθρου, στα προβλήματα και τις διεκδικήσεις γυναικών και νέων. Τα συνθήματα τα οποία προβάλλονται στο πρωτοσέλιδο του Σαββάτου 10 Μαΐου συμπυκώνουν τους άξονες της προεκλογικής καμπάνιας:

«ΨΗΦΙΣΕ ΤΗ ΣΩΤΗΡΙΑ ΤΟΥ ΕΘΝΟΥΣ

-- Θέλεις να μη γίνη η Ελλάδα υδρογονική στάχτη; ΨΗΦΙΣΕ ΕΔΑ

--Θέλεις να αξιοποιηθή ο αγώνας των Κυπρίων; ΨΗΦΙΣΕ ΕΔΑ

-- Θέλεις να καταργηθή το καθεστώς των διώξεων; ΨΗΦΙΣΕ ΕΔΑ

-- Θέλεις να αυξηθούν 30% τα μεροκάματα, 50% οι συντάξεις; ΨΗΦΙΣΕ ΕΔΑ

-- Θέλεις να πωλούνται ικανοποιητικά τα προϊόντα μας; ΨΗΦΙΣΕ ΕΔΑ

-- Θέλεις να μειωθή η ασήκωτη φορολογία; ΨΗΦΙΣΕ ΕΔΑ

-- Θέλεις κοινωνικές ασφαλίσεις για όλους, την παιδεία κτήμα του λαού, το σταμάτημα της μεταναστεύσεως στα ξένα σκλαβοπάζαρα; ΨΗΦΙΣΕ ΕΔΑ».

Στο ίδιο πρωτοσέλιδο, ο τίτλος «Φτιάξε μια ευτυχισμένη και χαρούμενη πατρίδα» μας δίνει όχι βέβαια κάποια προγραμματική θέση, αλλά το κλίμα ευφορίας και ενθουσιασμού που επικρατεί στον κόσμο της Αριστεράς λίγες ώρες πριν τις εκλογές.

Η συστράτευση υπέρ της ΕΔΑ και η συνέντευξη Χρουτσόφ. Όλη την προεκλογική εβδομάδα, η εφημερίδα φιλοξενεί άρθρα διανοουμένων και ευρύτερων προσωπικοτήτων του δημοκρατικού χώρου (όπως, λ.χ., των πρώην υπουργών Ανδρέα Ζάκκα και Γ. Μπακόπουλου) που δηλώνουν τη συστράτευσή τους με την ΕΔΑ. Εδώ πρέπει να σημειώσουμε και τη μεγάλη συνέντευξη του Νικήτα Χρουτσόφ, η οποία δημοσιεύεται στα «Νέα» και μνημονεύεται πρωτοσέλιδα στην «Αυγή» στις 4 Μαΐου. Ο Σοβιετικός ηγέτης επικεντρώνεται στο ζήτημα της ανάπτυξης των σχέσεων Ελλάδας και ΕΣΣΔ (αναφερόμενος ειδικά και στο εμπόριο), ενώ ιδιαίτερη μνεία κάνει για τα ζητήματα του αφοπλισμού, της εγκατάστασης ατομικών και πυραυλικών βάσεων των ΗΠΑ στη χώρα και τάσσεται υπέρ μια δίκαιης «λύσεως του Κυπριακού προβλήματος, η οποία θα αντεπεκρίνετο προς τα συμφέροντα του πληθυσμού της Κύπρου». Η συνέντευξη αποτελεί μεγάλη δημοσιογραφική και πολιτκή επιτυχία, καθώς προξενεί αίσθηση - είναι χαρακτηριστικό ότι, τις επόμενες μέρες, ο ηγέτης της ΕΡΕ, Κ. Καραμανλής, αναγκάζεται να απαντήσει αναλυτικά.

Τα κρούσματα βίας και τρομοκρατίας. Καθημερινά, στην «Αυγή» δημοσιεύονται καταγγελίες από όλη τη χώρα για τη δράση τόσο κρατικών όσο και παρακρατικών οργάνων, που επιχειρούν να τρομοκρατήσουν τον πληθυσμό, ιδίως στην επαρχία (με απειλές για εξορίες, απόλυση αλλά και σωματική βία), ασκώντας παράλληλα πιέσεις υπέρ της ΕΡΕ. Αποκορύφωμα, ο λιθοβολισμός από «αγνώστους» του εκλογικού αντιπροσώπου της ΕΔΑ Γιάννη Θωμόπουλου, στο χωριό Ρητίνη της Κατερίνης, λιθοβολισμός που θα τον οδηγήσει στον θάνατο λόγω εσωτερικής αιμορραγίας.

Οι προεκλογικές συγκεντρώσεις. Μεγάλο μέρος της αρθρογραφίας καταλαμβάνουν, βέβαια, οι συγκεντρώσεις στην Αθήνα, στον Πειραιά, στη Θεσσαλονίκη αλλά και στις επαρχιακές πόλεις. Ρεπορτάζ, φωτογραφίες και δηλώσεις μάς μεταφέρουν το κλίμα χαράς, παλλαϊκής κινητοποίησης και μαζικότητας σε όλη τη χώρα. Διαβάζουμε χαρακτηριστικά την Τρίτη 6 Μαΐου: «Η ιστορική ελληνική πρωτεύουσα, η δημοκρατική Αθήνα, και η πρωτεύουσα της Βορείου Ελλάδος, η δημοκρατική Θεσσαλονίκη, εσάρωσαν, χθες και προχθές, με δύο τεράστιες συγκεντρώσεις, το καθεστώς της ευνοιοκρατίας και της υποτελείας. Εκατοντάδες χιλιάδες λαού, αδελφωμένου σε μια πρωτοφανή σε ενθουσιασμό και πάθος κινητοποίησιν, εβροντοφώνησαν τα συνθήματα του εθνικού και δημοκρατικού αγώνος και ανέδειξαν την ΕΔΑ ως την πρώτη εκλογικήν δύναμη της χώρας. Μ’ αυτές τις δύο πρωτοφανείς για τα πολιτικά χρονικά συγκεντρώσεις, ο ελληνικός λαός διεδήλωσεν την ακλόνητον θέλησίν του να ματαιώση τα σχέδια των ξένων και των υπηρεσιών τους να εγκαθιδρύσουν στη χώρα τις ολέθριες πυραυλικές βάσεις. Διεδήλωσε την ακλόνητον θέλησίν του να αλλάξη την πορείαν της εθνικής μας ζωής και να κάνη πράξιν τα αιτήματα της εθνικής και δημοκρατικής αλλαγής. Η καρδιά της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης -η καρδιά της Ελλάδος- εχτύπησαν δυνατά και έδωσαν τον ρυθμό του πανελληνίου συναγερμού για μια νέα ελληνική ζωή. Προκαταλήψεις, μίση και προπαγάνδες εσαρώθηκαν από την βροντόλαλη εθνική φωνή της ΕΔΑ, των μυριάδων του λαού, που εζήτησαν μια νέα ελληνική πολιτική, πολιτική στην οποία μόνος κυρίαρχος θα είναι ο ελληνικός λαός».

11 Μαΐου: το φύλλο των εκλογών

Την Κυριακή 11 Μαΐου η «Αυγή» θα κυκλοφορήσει με τον γενικό τίτλο-σύνθημα «Έλληνες και Ελληνίδες, γκρεμίστε με την ψήφο σας το καθεστώς της υποτέλειας, σώστε στην πατρίδα από τον πυρηνικό όλεθρο». Τα ζητήματα της δημοκρατίας, της ειρήνης, της ανάδειξης της ΕΔΑ σε μεγάλη δημοκρατική και πατριωτική δύναμη (σε απάντηση και της προπαγάνδας της ΕΡΕ) κυριαρχούν. Πρωτοσέλιδα, διαβάζουμε επίσης το μήνυμα του προέδρου της ΕΔΑ Γ. Πασαλίδη, που κριτικάρει την ΕΡΕ, αλλά και τους Φιλελεύθερους, για την πλήρη αποτυχία όσον αφορά την εξωτερική πολιτική και την οικονομική ανασυγκρότηση του τόπου, και καταλήγει: «Η ανάδειξη των πατριωτικών δυνάμεων της ΕΔΑ θα αποτελέσει αξεπέραστο εμπόδιο σε κάθε αντιλαϊκή προσπάθεια, θα δώση στα πλατειά στρώματα του λαού το όπλο να ανατιμετωπίσουν και τα κρίσιμα εθνικά προβλήματα και την επίθεση της ξενόδουλης ολιγαρχίας κατά της ζωής των, θα εξασφαλίση πολύ μεγαλύτερες δυνατότητες για την προώθηση και το πλάτεμα των δημοκρατικών δυνάμεων στον αγώνα για αλλαγή».

Στο ίδιο φύλλο, αξίζει να σημειωθούν δύο άρθρα για τη διεθνή σημασία της ανόδου της ΕΔΑ. Αφού αναφερθούν σε δημοσιεύματα και εκτιμήσεις ξένων αναλυτών για το αποτέλεσμα των εκλογών, σημειώνεται ότι θα αποτελέσει «πλήγμα για τα κόμματα της ευνοιοκρατίας» και «ανατρέπει τα σχέδια των Αμερικανών.

Η μεγάλη νίκη

Το φύλλο της Τρίτης, αλλά και των επόμενων ημερών, είναι αφιερωμένα, βέβαια, στη μεγάλη -και μάλλον όχι αναμενόμενη, σε αυτή την έκταση τουλάχιστον- νίκη. Στα πρωτοσέλιδα, που μονοπωλούνται από αυτό το θέμα, τον τόνο δίνουν η χαρά, η αίσθηση της δικαίωσης και της επιτυχίας, χωρίς υπερβολές ή ακρότητες όμως. «Το Δημοκρατικό κίνημα αξιωματική αντιπολίτευσις. Η ΕΔΑ μετέχει οριστικά στην Δευτέρα κατανομή. Η υπερψήφισίς της από πλατύτατα στρώματα λαού κρίνεται ως πλήγμα κατά της πολιτικής των βάσεων και της υποτέλειας» είναι ο κύριος τίτλος της εφημερίδας την Τρίτη. Στον χαιρετισμό της ΕΔΑ, που δημοσιεύεται πρωτοσέλιδα, διαβάζουμε: «Ο λαός ενίκησε. Συνέτριψε τη συνωμοσία και επεβεβαίωσε τη θέλησίν του να ζήση ειρηνικά, μακρυά από τον εφιάλτη των βάσεων και να ανοίξη τον δρόμο στην Εθνική Αλλαγή. […] Ο λαός κατήγαγε κατά τις προχθεσινές εκλογές περιφανή νίκη. Συνέτριψε με την ψήφο του τη συνωμοσία, που απέβλεπε να τον αποκλείση από την πολιτική ζωή. Κατέκτησε τη θέση της αξιωματικής αντιπολιτεύσεως και επιβεβαίωσε πανηγυρικά τη θέλησί του να ζήση μονιασμένος, σε ειρήνη, μακρυά από τον εφιάλτη των βάσεων και ν’ ανοίξη τον δρόμο προς την Εθνική Αλλαγή, για μια ζωή καλύτερη για όλους. […]. Μια νέα πολιτική πραγματικότης διαμορφώνεται ήδη στη χώρα μας. Η πολιτική των βάσεων, της ξενοδουλίας, της ευνοιοκρατίας, της πείνας και των διωγμών απεδοκιμάσθη από την μεγάλην πλειοψηφίαν του Έθνους, από όλους τους απλούς ανθρώπους […] Αυτή τη νέα πραγματικότητα κανείς δεν μπορεί να την αγνοήση».

Στα επιμέρους άρθρα, στα φύλλα της «Αυγής» και των επόμενων ημερών (εκτός από τα αποτελέσματα κατά νομό και τα ονόματα των εκλεγέντων βουλευτών) αναδεικνύονται δύο ζητήματα:

Tα «εκλογομαγειρέματα» και ο… γαλατάς. Το πρώτο είναι τα «μαγειρέματα» και η μεγάλη καθυστέρηση στη ροή των αποτελεσμάτων το βράδυ της Κυριακής, για την οποία έγινε και σχετικό διάβημα της ΕΔΑ στον υπουργό Εσωτερικών: καθώς τα αποτελέσματα της Αθήνας και των μεγάλων αστικών κέντρων έδειχναν πολύ μεγάλη δύναμη της ΕΔΑ, δεν ανακοινώνονταν και αντ’ αυτών υπήρχε τροφοδότηση με αποτελέσματα μικρών χωριών που ευνοούσαν την ΕΡΕ. Διαβάζουμε στο σχετικό άρθρο με τίτλο «Η Ελλάδα ξενυχτά πλάι στο ραδιόφωνο»:

«Επί μία ώρα περίπου η αγωνιώσα ανθρωπότης επληροφορείτο με κρατημένη την αναπνοή, τμηματικώς και με ιντερμέτζα νυσταλέας μουσικής, τα εκλογικά αποτελέσματα του Γαλατά Πόρου. Ακολούθησε το Λειβάδι, όπου η ΕΡΕ έπαιρνε 295 ψήφους, οι Φιλελεύθεροι 53 και η ΕΔΑ 3 και είποντο γραφικώτατα χωριουδάκια της Αίγινας, των Σπετσών και των Αντικυθήρων… Σωστός τουρισμός!

--Να ήταν πόλη η Ελλάδα… λειβάδι…! θα σκέφτονταν ασφαλώς οι εκλογομάγειροι.

Δεν προλάβαινε να τελιεώση το Λειβάδι, να πάρουν σειρά τα Αντικύθηρα, και νάσου πάλι ο Γαλατάς. Ώσπου, σε μια από τις άπειρες εκφωνήσεις του Γαλατά Πόρου, από τον άτυχο βραχνιασμένο σπίκερ, ξύπνησε η γιαγιά που τον είχε πάρει, μισοξαπλωμένη στον καναπέ:

-- Ήρθε ο γαλατάς; Ρώτησε μισοκοιμισμένη. Και είχε δίκιο. Λαλούσαν τα πρώτα κοκόρια, γιατί να μη φανεί κι ο γαλατάς;

-- Ο γαλατάς ψήφισε Καραμανλή, γιαγιά, την πείραξε ένα εγγόνι της.

-- Τον αναθεματισμένο, να μου παίρνετε το γιαούρτι μου από τον κυρ-Μήτσο.

Όταν εξαντλήθηκαν οι παραφυάδες του δήμου Πειραιώς, ανεκαλύφθησαν από τους Κολόμβους του υπουργείου Εσωτερικών οι Κυκλάδες. Μέχρι τις τρεις το πρωί οι ακροατές του ραδιοφώνου εσπούδασαν την γεωγραφίαν των συμπαθητικών νησιών σπιθαμή προς σπιθαμή. Ύστερα πιάσαμε πουρνάρι, όλο ορεινά χωριά. Αλλαγή αέρος: μετά τη θάλασσα, βουνό, υψόμετρο μεγάλο…» (13.5.1958)

Το δεύτερο θέμα που αναδεικνύνεται είναι οι πληροφορίες για την απόπειρα να αποκλειστεί η ΕΔΑ από τη δεύτερη κατανομή των εδρών, με την αιτιολογία ότι είναι «συνασπισμός κομμάτων», οπότε και χρειαζόταν ποσοστό άνω του 30% - απόπειρα η οποία τελικά, λόγω της γενικής κατακραυγής αλλά και της σχετικής, απολύτως σαφούς παλαιότερης απόφασης του Αρείου Πάγου, δεν προχώρησε.

«Δεύτε, Λαοί, λάβετε φως απ’ του Ρωμιού την πάλη!» Κλείνοντας, νομίζω ότι το ποίημα του Αυγερινού (Ασημάκη Γιαλαμά), στη μόνιμη στήλη του «Έμμετρο Ξύπνημα», στο φύλλο της Τρίτης 13 Μαΐου συνοψίζει, καλύτερα από πολλά άρθρα, το όλο κλίμα ανάτασης και ικανοποίησης που επικράτησε στον κόσμο της Αριστεράς για το εκλογικό αποτέλεσμα. Το παραθέτω πλήρες, άνευ σχολίων και συσχετισμών με το σήμερα. Ας τις κάνει ο καθένας και η καθεμία, αν θέλει… Και καλό βόλι!

«ΓΕΙΑ ΣΟΥ, ΡΩΜΙΕ

Γεια σου, αθάνατε Ρωμιέ! Λαχτάρα τώρα πούχω

Να σ’ εξυμνήσω νικητή και μέγα τροπαιούχο!

Γεια σου, Λαέ, αδούλωτε, γεια σου, Λαέ, λεβέντη

πούχεις γιορτή τα «Όχι» σου και τον αγώνα γλέντι!

Γεια σου, χαρά, που ύψωσες, ξανά τ’ ανάστημά σου

Κι όλοι οι Λαοί στο στόμα σου ξανάχουν τα’ όνομά σου!

Ο πάντες απ’ τη νίκη σου εμείναν θαμπωμένοι

κι οι τύραννοί σου τάχασαν, κι οι ντόπιοι και οι ξένοι.

Αυτοί και τι δεν είχανε; Και χρήμα κι εξουσία,

τ’ αμέτρητά τους όργανα, την ξένη προστασία.

Μα εσύ, Λαέ μου, φώναξες, το δίκιο σου και πάλι

Δεύτε, Λαοί, λάβετε φως απ’ του Ρωμιού την πάλη!”

ΑΥΓΕΡΙΝΟΣ